2.3 Uwarunkowania geograficzne
Promieniowanie słoneczne zanim dotrze do powierzchni Ziemi musi przejść przez atmosferę ziemską. Atmosfera ziemska składa się w głównej mierze z azotu ( \( 78,084\% \) objętości), tlenu ( \( 20,946\% \)), argonu ( \( 0,934\% \)), dwutlenku węgla ( \( 0,0408\% \)) oraz pary wodnej, której zawartość ulega zmianie. Oprócz tych składników występuje jeszcze metan, wodór, tlenki azotu, związki siarki, ozon, radon, jod, amoniak i aerozole atmosferyczne (o średnicy 0,05-0,35 μm) w śladowych ilościach. Atmosfera powoduje, że promieniowanie na drodze do powierzchni Ziemi ulega zaabsorbowaniu oraz rozproszeniu.
Promieniowanie słoneczne ulega absorpcji i rozproszeniu (ang. diffusion) ( Rys. 1 ). Do powierzchni panelu PV, oprócz bezpośredniego promieniowania ze Słońca, dochodzi jeszcze światło odbite oraz składowa rozproszenia [1].
Promieniowanie słoneczne padające na powierzchnię Ziemi złożone jest z promieniowania bezpośredniego \( I_{b} \) (ang. beam radiation) i rozproszonego \( I_{d} \) (ang. diffuse radiation), zwanego czasem dyfuzyjnym lub promieniowaniem nieboskłonu ( Rys. 2 ). Promieniowanie rozproszone to promieniowanie słoneczne, które uległo rozproszeniu w atmosferze ziemskiej ( 1 ).
Jeżeli promieniowanie słoneczne pada na płaszczyznę odchyloną od poziomu Ziemi, to na promieniowanie składa się promieniowanie bezpośrednie \( I_{b} \), rozproszone \( I_{d} \) i promieniowanie odbite \( I_{od} \) od powierzchni otaczającego gruntu ( 2 ).
Na Rys. 2 oznaczono \( I_{b} \) – promieniowanie bezpośrednie, \( I_{d} \) – promieniowanie rozproszone, \( I_{\alpha b} \) – promieniowanie bezpośrednie padające pod kątem \( \alpha \), \( I_{\alpha o} \) – promieniowanie odbite od powierzchni otaczającego gruntu.
Promieniowanie dociera do powierzchni Ziemi przez różne grubości warstwy powietrza w zależności od położenia na kuli ziemskiej, a więc obserwowane jest różne natężenie promieniowania słonecznego ( Rys. 3 ).
Zmianę długości drogi promienia słonecznego S przez atmosferę ziemską przy zmianie kąta padania ϕ pokazano na Rys. 3.
gdzie kąt ϕ jest pomiędzy kierunkiem, w którym znajduje się Słońce, a kierunkiem zenitu.
Powoduje to zmianę mocy promieniowania słonecznego docierającego do powierzchni Ziemi. Obrazuje to fakt, że w różnych miejscach na Ziemi występują znacząco różne ilości energii słonecznej do wykorzystania przy konwersji na energię elektryczną.
gdzie kąt ϕ jest pomiędzy kierunkiem, w którym znajduje się Słońce, a kierunkiem zenitu ( Rys. 4 ).
Jeśli istnieje potrzeba wyznaczenia liczby masy powietrznej z większą dokładnością, należy znać ciśnienie atmosferyczne, a następnie użyć wzoru ( 5 ) (oprac. własne) [2].
gdzie po=1013 hPa, p – aktualne ciśnienie atmosferyczne, hPa=100 Pa.
Dla Polski przyjęto liczbę masy powietrznej wynoszącą AM1.5 (szerokość geograficzna ok. \( 48_{}^{o}\textrm{} \)).
Różnice warunków oświetlenia w różnych miejscach na powierzchni Ziemi wymusiły standaryzację przeprowadzenia badań wszystkich paneli fotowoltaicznych w dokładnie [2] takich samych warunkach środowiskowych. Wprowadzono standard STC (ang. Standard Test Conditions). Określają one widmo promieniowania (AM1.5), natężenie oświetlenia – ilość energii padającej na 1 \( m^{2} \) w ciągu 1S (1000 \( \frac{W}{m^{2}} \)) oraz temperaturę w jakiej prowadzone są badania \( (25_{}^{o}\textrm{C}) \).
Bibliografia
1. T. Markvart (Ed.): Solar Electricity, 2nd Edition, Wiley, Chichester 2000.2. F. Kasten: A new table and approximate formula for the relative optical air mass, Archiv für Meteorologie, Geophysik und Bioklimatologie, Serie B 1965, Vol. 14, pp. 206-223, dostęp:14.12.2020